Έκταση: 159.229 στρέμματα - Πληθυσμός: 4.200 κάτοικοι
Το ίδιο το όνομα προδιαθέτει την επισκέπτη για τον «μακρύ γιαλό» την μεγάλη δηλαδή έκταση των ακτογραμμών με τις πανέμορφες και καθαρές παραλίες και την καταγάλανη θάλασσα. Ένας τόπος με πλούσια παράδοση που κουβαλάει μνήμες και έθιμα από το παρελθόν καθώς και με έντονη πολιτιστική ταυτότητα την οποία διατηρεί μέχρι και σήμερα.
Ο Δήμος Μακρύ Γιαλού αποτελείται από τον Αγίο Στέφανο,τις Λιθίνες, το Ορεινό,τα Περβολάκια,τους Πεύκους,το Σταυροχώρι, τα Σχινοκάψαλα, τη Χρυσοπηγή, και τις παραλιακές περιοχές του Μακρύ Γιαλού,της Λαγκάδας, του Αγίου Παντελεήμονα, του Καλού Νερού και των Αχλιών, με πολλές παραλίες και πεντακάθαρα νερά, και με γραφικές ταβερνούλες που προσφέρουν παραδοσιακές κρητικές νοστιμιές και φρεσκότατα θαλασσινά στους χιλιάδες επισκέπτες που κατακλύζουν την περιοχή κάθε χρόνο.
Οι κάτοικοι του ασχολούνται κυρίως με την γεωργία και τον τουρισμό. Η περιοχή μάλιστα φημίζεται για το υψηλής ποιότητας ελαιόλαδο και τα εκλεκτά αγροτικά προϊόντα.
Συνορεύει:
Βόρεια με το Δήμο Σητείας
Νότια με το Λυβικό Πέλαγος (βρέχεται από θάλασσα σ' όλο το μήκος των νότιων ακτών της)
Ανατολικά με το Δήμο Λεύκης και
Δυτικά με το Δήμο Ιεράπετρας
Ο Δήμος Μακρύ Γιαλού απλώνεται σε μια από τις ωραιότερες γωνιές της Ευρώπης με συντριπτικό πλεονέκτημα έναντι άλλων περιοχών το ιδανικό κλίμα και τις απέραντες ομορφιές που η φύση χάρισε απλόχερα με τον εκπληκτικό συνδυασμό βουνού και θάλασσας. Οι εκπληκτικής ομορφιάς παραλίες με καθαρά νερά προσφέρονται, άλλες ερημικές, ιδανικές για μοναχικές και ήρεμες στιγμές, και άλλες πολυσύχναστες και οργανωμένες για όσους αγαπούν την κοσμικότητα.
Γυμνές πλαγιές βουνών, πευκοδάση, πέτρινοι λόφοι, βαθιά φαράγγια, σπηλιές, βράχια χαρακωμένα από τον άνεμο και τη βροχή, χρώματα ζωηρά και παράξενα σε κάνουν να νιώθεις τη βαθειά ακαταμάχητη δύναμη της Γης.
Εδώ στις νοτιοανατολικές ακτές θα σου αποκαλυφθεί η κυριαρχία του Ήλιου. Ενός Ήλιου που η δύναμη του φωτός του μεγενθύνει τις αισθήσεις του επισκέπτη. Η φιλοξενία η ζεστασιά και το χαμόγελο είναι το χαρακτηριστικό γνώρισμα των κατοίκων.
Ένα ταξίδι στο νοτιοανατολικότερο άκρο της Ευρώπης, στο Μακρύ Γιαλό, γίνεται μια εμπειρία με συγκινήσεις πρωτόγνωρες και με ρυθμούς ζωής που μοιάζουν σαν ένα γλυκό ερωτικό παιχνίδι, όπου συμμετέχουν όλα τα στοιχεία της φύσης: η γη, η θάλασσα, ο αέρας, ο ήλιος παρέα σε τόπους μαγικούς.
Αρχαιότητες
α) Μινωϊκή Έπαυλη: Βρίσκεται στη θέση Πλακάκια στο Μακρύ Γιαλό. Χρονολογικά τοποθετείται στην υστερομινωική εποχή (1500 – 1450 π.χ.) Είναι μια αγροτική έπαυλη και παρά τις μικρές διαστάσεις είναι πολύ σημαντική όχι μόνο για τα ευρήματα της αλλά ιδίως για την αρχιτεκτονική της αφού το σχέδιο μιμείται το σχέδιο των Μινωνικών ανακτόρων. Καταστράφηκε πιθανόν από φωτιά.
β) Ελληνορωμαϊκή Έπαυλη: Βρίσκεται στη θέση Κατωβίγλι στο Μακρύ Γιαλό. Καταλαμβάνει έκταση 3 στρεμμάτων. Είναι πολύ σπουδαίο μνημείο για την αρχαιολογία της Ανατολικής Κρήτης. Τα ευρήματα χρονολογούνται από τον 2ο π.χ. αι. έως τον 4ο αι. Όπως φαίνεται η έπαυλη αυτή δεν εστερείτο καμία από τις πολυτελείς εγκαταστάσεις που ήταν τόσο προσφιλείς στον ρωμαϊκό κόσμο όπως λουτρά, υπαίθρια πισίνα, ψηφιδωτά δάπεδα κλπ. Η ζωή στην πολυτελή έπαυλη κράτησε περίπου 5 αιώνες έως ότου μια καταστροφή ερείπωσε την πολυτελή έπαυλη και κατέστρεψε τον πλούσιο διάκοσμό της.
Άλλα μνημεία
α) Η Μονή Καψά
β) Ο ναός του Αγίου Στεφάνου
Σπήλαια
Τα σπήλαια Απωλούστρες, Βρέϊκο, Νεραϊδόσπηλιος, ο σπήλιος της Σαρακίνας, ο σπήλιος Μαρή είναι μοναδικής ομορφιάς και εξαιρετικού σπηλαιολογικού ενδιαφέροντος.
